- Zgodnie z art. 6a ust. 1 Karty Nauczyciela (dalej: „KN”) „praca nauczyciela, z wyjątkiem pracy nauczyciela stażysty, podlega ocenie”.
- Ostatnia nowelizacja KN, wprowadzona ustawą z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2019 poz. 1287) przywróciła niektóre zapisy obowiązujące w KN przed zmianami z 2018 roku. Spowodowane jest to porozumieniem podpisanym w dniu 7 kwietnia 2019 r. pomiędzy stroną rządzącą a Krajową Sekcją Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”. Znowelizowana KN zakłada powrót do niektórych rozwiązań obowiązujących w ubiegłym roku, tj.:
- zniesiono obligatoryjność dokonywania oceny pracy nauczycieli,
- utrzymano czterostopniową skalę oceny pracy nauczyciela,
- utrzymano obowiązek zasięgania opinii rady rodziców przy dokonywaniu oceny pracy nauczycieli,
- ponownie rozdzielono ocenę pracy od awansu zawodowego nauczycieli, czyli przywrócono ocenę dorobku zawodowego,
- skrócono staż na stopień nauczyciela kontraktowego do 9 miesięcy,
- skrócono okresy pracy w szkole niezbędne do rozpoczęcia stażu na kolejny stopień awansu zawodowego – do 2 lat pracy przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela mianowanego oraz do 1 roku przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego; ponownie skrócono ścieżkę awansu zawodowego,
- zastąpiono egzamin przed komisją egzaminacyjną na stopień nauczyciela kontraktowego rozmową przeprowadzaną przez komisję kwalifikacyjną,
- uchylono przepisy dotyczące dodatku za wyróżniającą pracę dla nauczycieli dyplomowanych.
- Aktualnie podstawę prawną oceny pracy nauczycieli od roku szkolnego 2019/2010 stanowią:
- ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 19 czerwca 2019 r., poz. 1148) – tekst jednolity z dnia 21 maja 2019 r.,
- ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z dnia 22 maja 2018 r., poz. 967) po zmianach z dnia 13 czerwca 2019 r.,
- rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego (Dz. U. z dnia 27 sierpnia 2019 r., poz. 1625).
- Kryteria oceny pracy nauczyciela– ogólne kryteria oceny pracy nauczyciela określają art. 6 KN, art. 42 ust. 2 KN oraz art. 5 ustawy Prawo oświatowe, zgodnie z którymi:
- art. 6 KN: Nauczyciel obowiązany jest:
1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;
2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;
3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;
3a) doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły;
4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
- art. 42 ust. 2 KN: W ramach czasu pracy, o którym mowa w ust. 1, oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować:
1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7;
2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;
3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.
- art. 5 ustawy Prawo oświatowe: Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, z poszanowaniem godności osobistej ucznia.
- Procedura związana z dokonywaniem oceny pracy nauczyciela– sama procedura dokonywania oceny pracy nauczyciela niewiele się zmieniła. Zgodnie z art. 6a KN: Praca nauczyciela, z wyjątkiem pracy nauczyciela stażysty, podlega ocenie. Ocena pracy nauczyciela może być dokonana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej lub oceny dorobku zawodowego, o której mowa w art. 9c ust. 5a, z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:
1) nauczyciela;
2) organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczycieli placówek doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty;
3) organu prowadzącego szkołę;
4) rady szkoły;
5) rady rodziców.
- W przypadku dokonywania oceny pracy nauczyciela z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczyciela placówki doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty, organu prowadzącego szkołę, rady szkoły lub rady rodziców, dyrektor szkoły niezwłocznie zawiadamia nauczyciela, w formie pisemnej, o rozpoczęciu dokonywania oceny jego pracy. (§ 2 ust. 1 rozporządzenia MEN). Dyrektor w czasie procedury dokonywania oceny pracy nauczyciela:
- zasięga obligatoryjnie opinii rady rodziców (z wyjątkiem szkół i placówek, w których nie tworzy się rad rodziców),
- może zasięgnąć opinii samorządu uczniowskiego,
- na wniosek nauczyciela zasięga, a z własnej inicjatywy może zasięgnąć opinii właściwego doradcy metodycznego na temat pracy nauczyciela (a w przypadku braku takiej możliwości – opinii innego nauczyciela dyplomowanego lub mianowanego).
- Opinie, o których mowa w art. 6a ust. 5 pkt 3 i 4 Karty Nauczyciela, są wyrażane w formie pisemnej, w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy. Opinia zawiera uzasadnienie (§ 2 ust. 2 rozporządzenia MEN).
- Na wniosek nauczyciela przy zapoznawaniu go z projektem oceny pracy i wysłuchaniu jego uwag i zastrzeżeń może być obecny przedstawiciel wskazanej przez nauczyciela zakładowej organizacji związkowej (§ 3 ust. 1 rozporządzenia MEN). Nauczyciel może zgłosić uwagi i zastrzeżenia do projektu oceny pracy również w formie pisemnej, w terminie 5 dni roboczych od dnia zapoznania go z projektem oceny (§ 3 ust. 2 rozporządzenia MEN).
- Ocena pracy nauczyciela ma charakter opisowy i jest zakończona stwierdzeniem uogólniającym (art. 6a ust. 4 KN):
1) ocena wyróżniająca;
2) ocena bardzo dobra;
3) ocena dobra;
4) ocena negatywna.
- Ocena pracy musi być przygotowywana w formie karty oceny wręczanej nauczycielowi, która w obecnej formule zawiera następujące informacje (§ 4 ust. 2 rozporządzenia MEN).
- imię (imiona) i nazwisko nauczyciela,
- data i miejsce urodzenia,
- miejsce zatrudnienia i zajmowane stanowisko,
- staż pracy pedagogicznej,
- stopień awansu zawodowego,
- wykształcenie,
- data dokonania ostatniej oceny pracy,
- stwierdzenie uogólniające, o którym mowa w art. 6a ust. 4 Karty Nauczyciela,
- uzasadnienie oceny pracy,
- data dokonania oceny pracy,
- podpis osoby dokonującej oceny pracy,
- pouczenie o terminie i trybie wniesienia odwołania od oceny pracy.
Kopię karty oceny pracy obligatoryjnie włącza się do akt osobowych nauczyciela.
- Odwołanie od oceny pracy nauczyciela– niezadowolony z oceny pracy nauczyciel może złożyć odwołanie. Dyrektor szkoły przekazuje odwołanie od oceny pracy nauczyciela do organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczyciela placówki doskonalenia nauczycieli – do kuratora oświaty, w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania odwołania. Dyrektor szkoły dołącza pisemne odniesienie się do zarzutów podniesionych w odwołaniu (§ 5 ust. 1 rozporządzenia MEN). Odwołanie od oceny pracy nauczyciela rozpatruje powołany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczyciela placówki doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty, zespół oceniający w składzie (§ 5 ust. 2 rozporządzenia MEN):
1) przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczyciela placówki doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty, jako przewodniczący zespołu;
2) przedstawiciel rady pedagogicznej szkoły;
3) przedstawiciel rady rodziców;
4) właściwy nauczyciel-doradca metodyczny lub nauczyciel-konsultant;
5) przedstawiciel zakładowej organizacji związkowej wskazanej przez nauczyciela – powołany na jego wniosek.
- Zespół oceniający rozpatruje odwołanie od oceny pracy po uprzednim wysłuchaniu nauczyciela, który wniósł odwołanie. Organ, o którym mowa w ust. 1, nie później niż na 5 dni roboczych przed terminem posiedzenia zespołu oceniającego, podczas którego nauczyciel ma zostać wysłuchany, zawiadamia nauczyciela o posiedzeniu. Niestawienie się nauczyciela, mimo prawidłowego zawiadomienia o posiedzeniu, nie wstrzymuje rozpatrywania odwołania przez zespół oceniający i wydania rozstrzygnięcia (§ 5 ust. 7 rozporządzenia MEN). Rozstrzygnięcia zespołu oceniającego są podejmowane zwykłą większością głosów w głosowaniu jawnym w obecności co najmniej 2/3 członków zespołu. W przypadku równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego zespołu (§ 5 ust. 8 rozporządzenia MEN).
- Zadania dyrektora szkoły związane z oceną pracy- dyrektor szkoły jest obowiązany dokonać oceny pracy nauczyciela w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia złożenia wniosku, a w przypadku oceny pracy dokonywanej z własnej inicjatywy oraz innych podmiotów uprawnionych do wnioskowania o dokonanie oceny pracy nauczyciela – w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia powiadomienia nauczyciela na piśmie o rozpoczęciu procedury dokonywania oceny jego pracy.
- Awans zawodowy– w przypadku awansu zawodowego nauczycieli tylko niektóre elementy uległy zmianie. Obecnie kwestę tę reguluje zarówno KN, jak i rozporządzenie MEN z dn. 23.08.2019r.(Dz. U. 2019 poz. 1650).
- Zgodnie ze zmianami przywrócono ocenę dorobku zawodowego za okres stażu. Same okresy stażu na poszczególne stopnie awansu zawodowego nie uległy zmianie, za wyjątkiem stażu na stopień nauczyciela kontraktowego, który skrócono do wcześniejszego wymiaru 9 miesięcy.
- Skrócono z 3 do 2 lat okres pracy niezbędny do rozpoczęcia stażu na stopień nauczyciela mianowanego.
- Skrócono z 4 lat do 1 roku okres pracy konieczny do rozpoczęcia stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego.
- Obecnie zamiast egzaminu na stopień nauczyciela kontraktowego przywrócono rozmowę kwalifikacyjną. W skład komisji wchodzą obecnie:
- dyrektor lub wicedyrektor szkoły, jako przewodniczący komisji;
- przewodniczący zespołu nauczycieli, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 111 ustawy – Prawo oświatowe, a jeżeli zespół taki nie został w tej szkole powołany – nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony w szkole, a w przypadku przedszkola, szkoły lub placówki, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2, w których nie są zatrudnieni nauczyciele mianowani lub dyplomowani – nauczyciel kontraktowy;
- opiekun stażu.
- Opiekun stażu ma za zadanie obecnie udzielić nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela oraz opracować projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu.
- Postępowanie egzaminacyjne i kwalifikacyjne– zmienił się opis samego postępowania kwalifikacyjnego i egzaminacyjnego. Zgodnie z § 1 pkt. 4 lit a w/w rozporządzenia: „Komisja kwalifikacyjna dla nauczyciela ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego i komisja egzaminacyjna zapoznaje się z oceną dorobku zawodowego i sprawozdaniem z realizacji planu rozwoju zawodowego oraz odpowiednio przeprowadza rozmowę albo egzamin, podczas których nauczyciel: (…)” oraz § 1 pkt. 4 lit b: „Komisja kwalifikacyjna dla nauczyciela ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego zapoznaje się z oceną dorobku zawodowego i sprawozdaniem z realizacji planu rozwoju zawodowego oraz analizuje dorobek zawodowy nauczyciela na podstawie przedłożonej przez niego dokumentacji, o której mowa w § 9, i przeprowadzonej rozmowy, podczas której nauczyciel: (…)”.