.
- Karta Nauczyciela co prawda nie definiuje pojęcia uchybienia godności zawodu nauczyciela, to jednak szczegółowo określa obowiązki nauczyciela oraz wskazuje konsekwencje dyscyplinarne ich niedopełnienia, w tym usunięcie nauczyciela z zawodu.
- Nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN (art. 75 ust. 1 KN). Zgodnie zaś z art. 6 KN nauczyciel obowiązany jest:
1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;
2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;
3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;
3a) doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły;
4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
- Uchybienie w/w obowiązkom może skutkować wymierzeniem nauczycielowi jednej z poniższych kar dyscyplinarnych, zgodnie z art. 76 ust. 1 KN:
1) nagana z ostrzeżeniem;
2) zwolnienie z pracy;
3) zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania;
4) wydalenie z zawodu nauczyciela.
- Tak jak wyżej wskazano, Karta Nauczyciela nie zawiera definicji uchybienia godności zawodu nauczyciela. Jest to zatem pojęcie nieostre, które podlega interpretacji przez dyrektorów szkół, placówek i przedszkoli, komisje dyscyplinarne oraz sądy. O wymierzenie kary dyscyplinarnej dyrektor placówki występuje do komisji działającej przy wojewodzie.
- Interpretacja omawianego pojęcia według MEN – „naruszenie godności zawodu nauczyciela należy rozumieć jako wszelkie zachowania nauczyciela, które nie mogą być akceptowane z uwagi na dobro wychowywanej młodzieży i prawidłowe funkcjonowanie systemu szkolnego, podważają zaufanie nie tylko do obwinionego nauczyciela, ale również innych nauczycieli, zaprzeczając wartościom dotyczącym wzajemnego szacunku, kultury i poszanowania godności, które nauczyciel powinien przekazywać uczniom. Podstawą do zakwalifikowania przewinienia jako uchybienia godności zawodu nauczyciela - niezależnie od miejsca jego popełnienia - będzie zatem stanowić jego treść, np.: wszelkie przejawy przemocy fizycznej i stosowanie nacisku psychicznego wobec ucznia; naruszenie godności ucznia; niestosowne zachowanie się, które w sposób ewidentny narusza ogólne normy etyczne i normy zachowania przyjęte w środowisku szkolnym (oświatowym)” (odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 6877 w sprawie przemocy ze strony nauczycieli wobec dzieci w przedszkolach i szkołach).
- Interpretacja omawianego pojęcia w oparciu o przykładowe orzecznictwo – „Trzeba jednocześnie podnieść, że Karta Nauczyciela nie zawiera definicji legalnej pojęcia zachowań uchybiających godności zawodu i pod ogólne sformułowanie uchybienia godności zawodu nauczycielamożna podciągnąć wiele stanów faktycznych. Trzeba przy tym pamiętać, że uchybienia godności zawodu nauczyciela to zachowania przynoszące ujmę randze tego zawodu i funkcji pełnionej w społeczeństwie. Uchybienie godności zawodu nauczyciela to zatem naruszenie obowiązku godnego zachowania. Pojęcie to wiąże się z wzorcem postępowania nauczyciela, wynikającym z przepisów prawa, norm etyki zawodowej i innych norm moralnych. Z godnością zawodu nauczyciela wiąże się ustalony standard postępowania nauczyciela, który stanowić powinien wzór dla innych i którego efektem powinno być wzbudzanie szacunku. Pamiętać jednak trzeba, że rodzące odpowiedzialność dyscyplinarną zachowania lub zaniechania muszą być bezprawne, czyli niezgodne z wzorcem prawidłowego zachowania się w określonej sytuacji oraz zawinione. Zgodnie zaś z art. 9 k.k. (zawierającym definicję winy) czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi, natomiast czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. Między bezprawnym działaniem (zaniechaniem), a skutkiem tego działania musi istnieć związek przyczynowy. Orzekając o odpowiedzialności dyscyplinarnej i wymierzając kary wymienione w art. 76 Karty Nauczyciela, komisje dyscyplinarne i sądy muszą zatem zbadać określony stan fatyczny i ocenić go z punktu widzenia wyżej wskazanych materialnoprawnych przesłanek odpowiedzialności dyscyplinarnej. Należy powtórzyć za Sądem Najwyższym, iż odpowiedzialność dyscyplinarna ma charakter represyjny (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., I KZP 18/12)” [tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 25 stycznia 2019 r. za sygn. III APa 59/18].
- Reasumując, za naruszenie godności zawodu nauczyciela należy liczyć się z konsekwencjami, w tym z usunięciem nauczyciela z zawodu. Na wymierzoną karę ma jednak wpływ przebieg zawodowej kariery nauczyciela czy jego postawa życiowa. Co za tym idzie, również dyrektor wnioskując do komisji dyscyplinarnej o wymierzenie konkretnej kary powinien brać w/w podstawy pod uwagę.